ویژگی‌های یک عطاری خوب از نگاه کاسب جوان محله امامیه

علم استفاده از گیاهان به عنوان درمانگرهای طبیعی بین مردم ملل گوناگون مرسوم است. استفاده از خواص دارویی گیاهان محدود به منطقه خاصی نیست. تمام جوامع و فرهنگ‌ها از انواع گیاهان برای درمان استفاده می‌کنند. در فرهنگ فارسی معین، عطار به معنی عطر فروش و گیاه فروش آمده است. در چند سال اخیر کار عطاری‌ها رونق زیادی پیدا کرده و گرایش و اطمینان مردم به طب سنتی روز به روز بیشتر می‌شود. با همین دیدگاه و برای اینکه بفهمیم در یک عطاری پر از رنگ و بو چه خبر است، سراغ مجید انصاری رفتیم که 15سال است در محله امامیه به این حرفه مشغول است و توانسته مهارت زیادی در کارش کسب کند.

شرط اصلی موفقیت علاقه است

مجید انصاری 40سال دارد و از شانزده‌سالگی به واسطه برادرش با این حرفه آشنا شده است. کار را با شاگردی پیش برادرش شروع کرد و بعد از مدتی سراغ کار شرکتی رفت. اما بعد از ازدواج و تشکیل خانواده با همراهی همسرش تصمیم گرفت، کنار کارهای شرکت، عطاری هم راه بیندازد. مجید می‌گوید:«بهترین راه ورود به این شغل، یاد گرفتن کار پیش کسی است که گیاهان دارویی را خوب می‌شناسد و خاصیت آن‌ها را می‌داند. البته شرط اصلی برای موفقیت، علاقه به این کار و زندگی با انواع گیاهان است. من از چند سال قبل، از عطاری خوشم می‌آمد و گاهی کتاب‌هایی درباره طب سنتی وگیاهان دارویی می‌خواندم. از طرف دیگر کار را با برادرم که اطلاعات زیادی در این زمینه داشت شروع کرده بودم. بعد از ازدواج با همسرم صحبت کردم و قرار شد عطاری کوچک خودمان را راه بیندازیم. البته راه دومی هم برای شروع این حرفه وجود دارد. تحصیلات آکادمیک در رشته‌هایی مثل طب سنتی یا گیاهان دارویی یا دوره‌های خصوصی که شما را با کارکرد گیاهان دارویی آشنا می‌کنند. البته به نظر من هیچ چیز جای تجربه و آموزش از استادان گذشته را در این حرفه نمی‌گیرد.»

گیاهان دارویی زود خراب نمی‌شوند

مغازه آن‌قدرها هم بزرگ نیست، اما پر از قفسه است. یک طرف انواع عرقیجات و ادویه‌ها چیده شده و طرف دیگر سطل‌های گیاهان دارویی مختلف دیده می‌شود. مجید درباره نحوه راه‌اندازی این حرفه می‌گوید: «برای شروع این کار، قبل از هر چیزی باید مجوزهای لازم را بگیرید. جواز کسب را از صنف عطاری و کارت بهداشت را هم باید از وزارت بهداشت بگیرید. متراژ مغازه می‌تواند از 10متر شروع شود و برای گرفتن مجوز دیوارهایش باید تا سقف سرامیک یا کاشی باشد. هزینه رهن و اجاره مغازه هم بستگی به محله دارد.» او انواع گیاهان را در سطل‌های پلاستیکی یا در جعبه‌های چوبی که روی آن پلاستیک کشیده شده، نگهداری می‌کند و در قفسه‌ها چیده است. مجید می‌گوید: «مغازه عطاری وسایل خیلی زیادی ندارد. قفسه، ترازو، میز، ظرف‌های دربسته و ویترین از وسایل ضروری هستند.

تمام این‌ها را هم با حدود 10تا 20میلیون می‌توان خرید. بیشترین پول را باید برای خرید جنس کنار بگذارید. البته جنس‌های عطاری دوام خوبی دارند و خراب نمی‌شوند. تا دوسال گذشته قیمت گیاهان خوب بود ولی این دوسال بعضی گیاهان تا ده برابر افزایش قیمت داشتند. مثلا آویشن تا دو سال پیش کیلویی 40هزار تومان بود ولی امسال به 500 هزار تومان رسیده است. الان برای راه‌اندازی این شغل حداقل سرمایه مورد نیاز با اجاره مغازه حدود 150 تا 200میلیون است.»

مشهد قطب عطاری ایران

مشهد به عنوان یکی از قطب‌های عطاری در کشور حساب می‌شود و خودش اتحادیه جدا دارد. این را مجید می‌گوید و ادامه می‌دهد: «عطاری کسادی خاصی ندارد، ولی روزهای رونق آن در ایام جشن یا ایام عزاداری مثل ماه‌های محرم و رمضان است، همین‌طور نزدیک نوروز. در محرم مردم بیشتر سراغ ادویه‌جات می‌آیند و ماه رمضان مشتری پروپاقرص خاکشیر، تخم شربتی و عرقیجات می‌شوند. مردم مشهد علاقه زیادی به گیاهان دارویی و مصرف عرقیجات دارند. همین باعث شده تعداد عطاری‌ها در این شهر زیاد باشد. ما تنها شهر در کشور هستیم که اتحادیه خودمان را داریم و از صنف خواروبار جدا شده‌ایم.»

کیفیت در خرید اجناس حرف اول را می‌زند

مجید با رضایت از شغلش تعریف می‌کند: «کار ما سختی و خطرات فیزیکی خاصی ندارد و فقط مشکلات معمولی است که بقیه کاسب‌ها و مغازه‌دارهای دیگر هم دارند، مثل تورم در بازار یا زیاد شدن دست و تعداد عطاری‌ها. مشتری‌ها هم گاهی اذیت‌های خودشان را دارند. مثلا با اینکه اطلاعات کافی درباره داروها و گیاهان ندارند، درباره‌شان نظر می‌دهند و برای خودشان چیزهای مختلف تجویز می‌کنند. در حالی‌که اگر همین داروها یا گیاهان، خدای نکرده برای کسی مشکلی ایجاد کند، ممکن است از چشم عطاری ببینند. البته تعدادی از همکاران ما متأسفانه از نام عطاری سوء‌استفاده می‌کنند و داروهایی را به اسم گیاهی به صورت کپسول یا قرص برای بیماری‌های مختلف تجویز می‌کنند که غیرقانونی است.» تفاوت حرفه عطاری با بقیه حرفه‌ها در این است که عطار با سلامت مردم سروکار دارد.

عطار خوب، باید اطلاعات زیادی داشته باشد

یک عطار خوب باید معلومات زیادی درباره شغلش داشته باشد. مجید می‌گوید:« اگر بتوانی اطلاعات درست و مناسب درباره خواص داروها و گیاهان به مردم بدهی، خیلی خوششان می‌آید و ارزش کار بالا می‌رود. من خودم هر وقت برای خرید به شهرهای مختلف می‌روم، در زمان چند ساعته‌ای که داخل مغازه پخش‌کننده هستم، خیلی با دقت به همه چیز توجه می‌کنم که نکات تازه‌ای یاد بگیرم و بتوانم بهتر مشترهایم را راهنمایی کنم. نباید نکته‌ای را از قلم بیندازم.»

از باتجربه‌های این حرفه خرید کنید

مجید برای استفاده بهتر از گیاهان دارویی پیشنهادهایی هم دارد و می‌گوید: «به عطاری‌هایی بروید که جواز کسب و پروانه کار عطار روی دیوار مغازه نصب شده باشد. چون همه عطاری‌ها زیر پوشش صنف خواربارفروشان (که عطاری یکی از زیرمجموعه‌هایش است) نبوده و در نتیجه مورد تأیید نهادهای بهداشت نیستند. باید از عطاری، فقط گیاهانی که هیچ گونه فعل و انفعالی رویشان انجام نشده است تهیه کنید. خرید انواع عرقیات هم از عطاری‌ها مجاز است اما حواستان باشد که فروش هر گونه قرص، شربت، پودر یا قطره در عطاری‌ها غیرقانونی و غیربهداشتی است. بهتر است از عطاری‌هایی خرید کنید که نور آفتاب مستقیم روی محصولاتشان نمی‌تابد. چون خاصیت گیاهان از بین می‌رود. علم خواص گیاهان دارویی معمولا سینه به سینه به افراد منتقل می‌شود بنابراین بهتر است از عطارهای باتجربه‌تر و قدیمی خرید کنید.»